|
|
|
Boşnak Yemek Kültürü |
 |
Saadet
Türkçe Admin
Kayıt: 12.07.2005
Mesajlar: 9327
Şehir: Ankara |
Kısa URL: https://ml.md/lc124674
Gönderme Tarihi: 19.Nis.2017
5,567 defa indirildi / yazdırıldı
|
Hülya GÜL - Mevlüt GÜL - Halef DİZLEK
19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı İmparatorluğundaki gerilemeler ve Avrupa toplumunda yaşanan gelişmelerin etkisi ile Balkanlarda yaşayan farklı kültürler başta Türkiye olmak üzere farklı ülkelere göç etmişlerdir. 1 877'li yıllardan itibaren Anadolu'nun çeşitli kentlerine yoğun Boşnak göçleri başlamıştır. Günümüzde özellikle Trakya, İstanbul, Bursa, İzmir, Adapazarı, Balıkesir ve Adana ağırlıklı olmak üzere yaklaşık 6 milyona yakın Boşnak ülkemiz topraklarında yaşamaktadır.
Boşnaklar aydın, açık fikirli, gayretli, çalışkan ve hareketlidirler. Evlerine ve yaşadıkları mekana gösterdikleri özen önemli bir farklılıktır. Türkiye'deki Boşnak evlerinde en çok dikkati çeken nokta son derece düzenli olmaları, çevre düzenine önem vermeleri, köylerde yaşıyorlar ise bahçelerini ve pencerelerini, kentlerde yaşıyorlarsa halkonlarını ve evlerinin her bir odasını rengarenk çiçeklerle donatmalandır. Aynı düzen ve intizamı evlerinin içerisinde de görmek mümkündür.
Boşnaklar açısından yemek kültürü çok önemlidir. Boşnaklar büyük davetler düzenlemekten, teferiç adını verdikleri piknikieri yapmaktan çok hoşlanırlar. Geleneksel anlamda teferiç, açık havada yapılan ve Boşnak müziği eşliğinde Boşnak falklorundan örneklerin sunulduğu, hep beraber kolo denilen halay çekmelerin oynandığı, Boşnaklar arasındaki bir haberleşme, eğlence ve kültür paylaşım günüdür [1]. Teferiç ya da pita gününün sabahında evin hanımlan erkenden kalkarlar ve nefıs Boşnak pita ve börekleri ile yemeklerini hazırlarlar. Hazırlanan yemekler teferiçlerin düzenlendiği alanlara götürülür, orada gelen misafırlere ikram edilir, hep birlikte yenen bu yemekler yeni nesillerin birbirleri ile tanışmaları, kardeşlik ve paylaşma duygularının pekişınesi açısından da ayrı bir önem arz eder.
Boşnak Yemekleri
Anadolu'daki Boşnak sofra kültürünün en baskın damak tatlarını sığır eti ve mısır unu ile yapılan yemekler oluşturur. Ancak günümüzde daha çok mısır unu yerine buğday unu kullanılmaktadır.
Aşağıda Boşnak sofra kültüründen bazı örnekler verilmiştir.
Boşnak ekmeği: Boşnaklar günlük tüketecekleri ekmeklerini evlerinde kendileri yaparlar.
Köylerde her evin bahçesinde kapalı küçük bir odada bulunan "sporet" adı verilen fırınlarda, günlük ekmeğin yanında, her çeşit börek, piryan, etli kapama hatta dolma gibi yemekler de yapılır. Adana il merkezinde yaşayan Boşnaklardan bazılan halan alışkanlıklarının etkisiyle evlerinin darnma yaptıklan fırınlarda pişirme işlemine devam etmektedirler. Öncelikle yanan odun ateşi ile kubbe şeklinde olan saç ısıtılır. Daha sonra yanan odunlar köz şekline gelince iki uzun çubuk şeklinde olan demirlerin üzerine ekmek ya da börek tepsisi yerleştirilir.
Tepsinin üzerinde daha önceden ısıtılmış olan saç kapatılır. Saçın üzerine deközlerden konulur.
Böylece tepsinin içerisindeki malzeme ağır ağır yanan köz üzerinde kendi buhan ile pişer. Hem alttan hem de üstten eşit olarak ısıtma yapıldığı için tepsinin içerisindeki malzemenin hem altı hem de üstü nar gibi kızarır.
Ekmek yapımında ekşi maya tekniği kullanılır. Birkaç gün önceden buzdolabı koşullarında saklanan ekşi maya ile yoğrulan hamur, tepsinin büyüklüğüne göre 5-7 parçaya ayrılarak, yuvarlak çiçek şekli verilir (Şekil 1). Çiçeğin her bir yaprağının yanında kalan küçük boşluklara da küçük hamur parçalan konur ki, ekmek pişirildikten sonra fırından eve getirilirken mis gibi iştah açıcı kokusunu duyan özellikle çocuklar ya da komşulara küçük bir ikramda bulunulur. Hamur konulduğu tepsi bir bezle örtülür ve daha sonra içerisinde sıcak su bulanan bir kabın üzerine yerleştirilir. Yaklaşık 2 saat süreyle ılık ve nemli ortamda fermentasyona bırakılır. Daha sonra yukanda özellikleri belirtilen fırında yarım saat süreyle pişirilir. Boşnaklar evlerine gelen misafırlere günün hangi saatinde olursa olsun yemek ikramında bulunurlar. Bu ikramlar Boşnak ekmeğinin mükemmel tad ve aroması ile bir ziyafete dönüşür. Hatta misafirlerini uğurlarken hediye olarak bir parça ekmek sarıp vermek onlar için çok önemlidir.
Boşnak böreği: Boşnak deyince akla ilk gelen Boşnak böreğidir. Boşnak böreğini yapmak kolay değildir, ustalık gerektirir. Bu nedenle börek yapımı evin büyük kadınlarından kız çocuklarına ve geliniere miras olarak öğretilir. Hatta eski zamanlarda kayınvalideler oğullarına kız alırken genç kızın börek ve ekmek yapmayı bilip bilmediğine dikkat ederlermiş. Eğer gelin adayı börek yapmayı bilmiyorsa bu onun bir kusuru olarak görülür bu kusur evliliğin gerçekleşmemesine kadar bile yol açarmış. Boşnak böreği alt-üst ve kol böreği olmak üzere iki şeklide yapılır. Alt-üst şeklinde yapılacaksa hamur yoğrulduktan sonra 15-20 dakika dinlendirilir. Daha sonra bu hamur iki eşit parçaya ayrılır. Parçalardan bir tanesi ile 1-2 mm kalınlıkta yufka açılır. Daha sonra bu yufka kenarlanndan merkeze doğru yaprak şeklinde kesilir. Ancak kesme işleminde hamurun tam merkezine kadar ulaşılmaz, ortada bir daire kalacak şekilde boşluk bırakılır. Daha sonra kesilen her bir parça ortadaki yuvarlak parçanın üzerine katlanır, ancak her katlamadan önce hamurun üzerine eritilmiş sıcak yağ (tercihen tereyağı) sürülür. Bu şekilde karşılıklı tüm parçalar üst üste katlandıktan sonra hamur tekrar oklava yardımı ile açılır. Belirli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra tepsiye yerleştirilir. Kenarlarından elle çekilerek tepsinin tabanına tam olarak yerleşmesi sağlanır. Üzerine ise yapılacak olan böreğin çeşidine göre hazırlanan iç (peynirli, patatesli, ıspanaklı, kabaklı, lahanalı, pırasalı, pazılı, soğanlı, tavuklu, kıyınalı vb) konulur. Böreğin üst parçası da aynı şekilde hazırlanarak ilk parçanın üzerine kapatılır ve pişirilir. Kol böreği yapımında ise incecik açılan yufkanın kenarlanna hazırlanan iç yayılır. Yufka karşılıklı kenarlanndan rulo haline getirilerek tepsinin ortasından başlamak suretiyle dolayarak tepsiye yerleştirilir ve slopetlerde pişirilir.
Piryan: piryan da Boşnaklar için Boşnak böreği gibi misafir gelince ve ramazanlarda iftar sofralannın olmazsa olmazlan arasındadır. Soğan ve salça kavrulur. Daha önceden yıkanan pirinç ile birlikte bir tepside kanştırılır. Üzerine haşlanmış olan tavuk eti ve tavuk suyu dökülerek fırında pişirilir.
Libissa; Boşnak mantısıdır. Paprenik; un, süt, şeker, yumurta, tereyağı ilave edilerek mayalı olarak yapılan bir çörek çeşididir.
Uştipak :Un, yumurta, yoğurt, karbonat ve tuz ile hazırlanan kek kıvamındaki hamurdan kaşık kaşık alınarak kızgın yağda kızartılması ile yapılan bir lokma çeşididir.
Kavada; yeşil domates ile sütlü olarak yapılan bir çorba çeşididir.
Rasol; lahana suyu ile yapılan bir içecek türüdür. Genellikle kış aylannda tüketilir. iri parçalar halinde kesilen lahanalar tuzlu su içerisinde kapalı bir kapta sıcak ortamda bir hafta bekletilir. Rasol içilmeye hazırdır. Daha sonra serin bir ortamda saklanır.
Pura; mısır unu ile yapılır. Genellikle kaçamak olarak bilinir. Kaynayan tuzlu suyun içerisinde mısır unu pişirilir. Kaşıkla bir kap içerisine servis yapılır, üzerine eritilmiş kırmızı pul biberli tereyağı ve peynir dökülür.
İzlivaça (Kiukuşa); un, tuz ve su karıştınlarak bir tepsiye dökülür. Üzerine de bir miktar yağ ilave edilir, fırında pişirildikten sonra ılıklaşınca elle gelişigüzel parçalanır. Üzerine sanrusaklı yoğurt ve kırmızı biberli yağ dökülür.
Prisnas: Kaynayan sütün içerisine bir miktar yoğurt ilave edilerek süt kestirilir. Süzdürülen lorun içerisine yumurta ve tuz ilave edilerek kanştırılır. Hazırlanan bu karışım börek içi olarak kullanılır.
Ulevak: Ispanak (ya da tavuk, patates, yeşil kabak, mısır kabağı'ndan da yapılabilir), yumurta, tuz, su ve mısır unu karıştırılarak yağlanmış tepsiye dökülür. Fırında pişirildikten sonra üzerine ılık yağlı süt dökülür, ılık fırında biraz daha bekletilerek servis yapılır.
Razvaruşa; bir tatlı çeşididir. Kaynayan su ve süt karışımının içerisine yağ ve un eklenerek kanştırılır ve soğutulur. Hamur soğuyunca içerisine yumurta, kabartma tozu, dövülmüş ceviz eklenerek, tepsiye yayılır ve kahverengi bir renk alıncaya kadar pişirilir. Üzerine şeker ve su ile hazırlanan şurup dökülür.
Hurmacık; buğday unu ile hazırlanan bir tatlı çeşididir.
Şilvopita: Bosna erikleri ile yapılan bir tatlı çeşididir.
Boşnak Kahvesi: Boşnaklar için kahve sıradan bir ikram değildir, misafıre verilen değerin, akrabalık ve dostluk ilişkilerinin sıcacık bir sembolüdür. Boşnak kahvesi, Türk kahvesine göre daha sert bir tada sahiptir. Ama kahvenin yanında getirilen lokum ile birlikte bu sertlik kısmen giderilebilmektedir. Kahvenin göze en zevkli gelen yönü ise servis şeklidir. Bosna'da kahve servisi, bakır tepsi içerisinde, bakır cezve, kulpsuz porselen fincan ve yanında sunulan lokum ile yapılmaktadır.
|
Boşnak Mutfağı |
 |
siyami
Super MOD
Kayıt: 26.09.2006
Mesajlar: 1925
Şehir: izmir |
Kısa URL: https://ml.md/lc45679
Gönderme Tarihi: 03.Oca.2010
5,018 defa indirildi / yazdırıldı
|
Nedim Atilla
Osmanlı'nın Balkanlar'dahi varlığı kimi yerlerde 500 yıl, en az bulunduğu yerde ise 400 yıl sürdü. Macaristan'daki bulunuş bile 150 yılı aşıyor. Daha sonraları tersine bir göç başladı ve Balkanların en seçkin yemek kültürü olan Boşnak Mutfağı, Anadolu'da kendine geniş bir yer buldu. Bugün İstanbul'un Yenibosna semti başta olmak üzere, Bursa, Manisa'nın Akhisar ilçesi, İzmir'in Çamdibi gibi semtleri Boşnak Mutfağı'nın yaşadığı merkezler. Boşnak yemeklerine şöyle bir göz attığımızda çoğunun tanıdık geldiğini görmek olasıdır. Asırlar boyunca birlikte yaşanmış olmanın ortaklıklarını hemen anlamak mümkündür.
Boşnak Mutfağı'nda etin ayrı bir yeri vardır. Sabah kahvaltı dahil günün bütün öğünlerinde bolca tüketilen etin yanı sıra sivri biber de Boşnak Mutfağı'nda önemli bir yere sahiptir. Boşnak gastronomisi üzerine çalışmalar yapan değerli dostumuz, aşçıbaşı Emrullah Gümüştaş mutfağın özelliklerini şöyle anlatıyor:
• Dengeli baharat kullanımı ile öne çıkar. Soslu yemekleri de Anadolu'dan farklı değildir. Et, sebze ve sosu ile birlikte pişirilen yemekler, bizim tencere yemeklerimizden başkası değildir.
• Boşnaklar, basit, kendi suyunda pişirilerek yapılan lezzetli yemeklere sahiptirler. Domates, patates, soğan, sarımsak, biber, hıyar, havuç, lahana, mantar, ıspanak, kabak, kuru fasulye, taze fasulye, erik, süt, kırmızıbiber, paparika, krema (paylaka) temel besinleridir.
• Et olarak dana ve kuzu eti kullanılır. Eti başlıca özellik olarak ızgara tüketirler. Bosancki locan (lahana ve ızgara etli), börek ve pida (pide) etli ve peynirli olarak tüketilir. Tabii ki patatesli ve ıspanaklı olanları da vardır. Yerel tatlardan; cevapcici, burek, dolma, sarma, pilaf, goulash, aivar ve Ortadoğu tatlıları kullanılmaktadır.
• Çorbalar: Tarhana (Boşnak tarhanası), pasulj çorba (salamlı fasulye çorbası), kupus çorba (ekşi lahana çorbası), begova çorba (tavuk, sebze ve yumurtalı) Bosna'da masalarda eksik olmayan çorbalardandır.
• Dolmalar: Kabak, biber, patates, soğan, lahana ve karalahana yaprağı veya üzüm yaprağından yapılmaktadır. Tencereye itina ile dizilen dolmaların üzerine, yağlı kağıt örtülüp, sıkıca kapatılan kapakla, tencerede az suyla pişirilir. Dolmada her içine konan gıda kendi orijinal tadını saklaması için, bu yöntemle pişirilerek sunulur. Böylece çok özel ve eşsiz bir tat oluşur.
• Pideyi çok severler. Sadece 'burek' diye anılan pide etlidir. Peynirli yemeklerin başında peynirli kol böreği şeklindeki sirnica gelir. Ispanaklısı ise zeljanica'dır. Patatesli krompirusa ve kabaklısı ise tikvinica diye adlandırılır.
• Tatlıları arasında baklava baş sıradadır. Tufahije dedikleri elma tatlısının üzerine krem şanti ve fındık koyup, servis edilir. Sape (kuru tereyağlı kurabiye) pek ünlüdür.
• Etli yemekler: Cevap (Arapça'dan geçmiş küçük kesilmiş ve soslu et parçaları anlamına gelmektedir. Bugün en çok kullanılan tipi ise, pide arasında köfte şeklindedir), pljeskavica (cevap'a benzer ve hamburger şeklinde), raznjici (şişte değişik et parçaları), jagnjetina (kuzu çevirmesi), teletina ispod saca (sac altında dana eti. Saca Türkçe sacdan gelmektedir. Et ve ekmek iki metal sac arasında pişirilir.) Boşnaski lonac (meşhur Boşnak et yemeği. İrice kesilmiş etlerden yapılır).
• Ekmekler: Kvrgusa (ekmek üzerinde tavuk veya et), kljukusa (ekmek, parçalar halinde doğranıp sarımsaklı yoğurtla yenir), ljevaca (sebzeli ekmek), ustipci s kajmakom (yerel ve tipik peynirli lokma).
|
Boşnak Mutfağı |
 |
gül
Şef Aşçıbaşı
Kayıt: 08.08.2007
Mesajlar: 10638
Şehir: izmit |
Kısa URL: https://ml.md/lc160547
Gönderme Tarihi: 10.Ekm.2021
260 defa indirildi / yazdırıldı
|
Bandırma Onyedi Eylül Universitesi
Bosna-Hersek, Balkanlar’da 51.197 km2’lik yüzölçümüne ve 2015 yılı Temmuz ayı itibariyle 3.863.055 kişi nüfusa sahip olan bir ülkedir.
Etnik grupların toplam nüfus içindeki oranlarına bakıldığında Boşnakların %48, Sırpların %37.1, Hırvatların %14.3 ve diğer grupların da %0.6’lık orana sahip oldukları görülmektedir.
Bosna-Hersek’in Osmanlı hâkimiyetine girmesiyle Boşnakların İslamiyet’i seçmeleri Boşnak kimliğinin oluşumunda önemli bir dönüm noktasını teşkil etmektedir.
Osmanlı’dan sonra başlayan Avusturya-Macaristan dönemindeki zorlu koşullar Boşnakları göçe zorlamıştır. Boşnaklar, 1878-1970 yılları arasında farklı dönemlerde Türkiye’ye göç etmişlerdir.
Türkiye’ye gelen Boşnak muhacirler, Türkçe bilmemelerine rağmen Türk halkıyla aynı din ve kültüre mensup olmalarından dolayı Türk toplumuna kolay uyum sağlamışlardır.
Boşnak yemek kültürünü ülkenin coğrafi koşulları şekillendirmiştir. Bosna ve Hersek olmak üzere iki bölgeden meydana gelen ülkenin Bosna bölgesinde geleneksel hayat ormancılık ve hayvancılık üzerine kuruludur ve sık ormanlarla kaplı olduğundan meyve-sebze üretimi sınırlıdır.
Hersek bölgesinde ise geleneksel hayat tarım ve hayvancılık üzerine kurulu olup meyve-sebze üretimi oldukça fazladır.
Bosna bölgesinde hayvancılığın yaygın olmasına bağlı olarak et yemekleri ön plandadır. Bununla birlikte süt ürünleri ve özellikle peynir üretimi daha çok bu bölgede yapılmaktadır. Hersek bölgesinde yemek kültürü Akdeniz Havzası yemek kültürüne benzerlik göstermektedir.
İklimin ılıman olması tarımın yaygın olmasını sağlamıştır. Bosna-Hersek’te Avrupa’nın sarımsak ve domates ihtiyacını büyük ölçüde karşılayacak kadar üretim yapılmaktadır.
Dolayısıyla bu üretim mutfaklarına da yansımıştır. Başta domates ve sarımsak olmak üzere patates, soğan yemeklerin ana malzemesi konumundadır. Benzer şekilde süt de yemeklerde ve tatlılarda sıklıkla kullanılmaktadır.
Bunların dışında un da yemeklerde kullanılan temel maddeler arasındadır. Hamur işleri arasında en çok bilineni Boşnak böreğidir. Yağ olarak başta tereyağı olmak üzere kuyruk yağı ve susam yağı da kullanmaktadırlar. Zeytinyağıyla ise Türkiye’de tanışmışlardır.
Yemek kültürüne hayli önem veren Boşnaklar, büyük davetler düzenlemekten ve piknik yapmaktan çok hoşlanırlar ve bu pikniklere ‘teferiç’ adını vermişlerdir.
|
|
Boşnak Mutfağı Tarifleri Diğer Konular
|
|
